Περί απαγόρευσης των προεκλογικών δημοσκοπήσεων

Η νέα απαγόρευση των προεκλογικών δημοσκοπήσεων δεν αιτιολογήθηκε επαρκώς από την κυβέρνηση και ήταν φυσικό να προκαλέσει την αντίδραση του ΣΕΔΕΑ. Κατά τον ΣΕΔΕΑ «η δημοκρατία δεν κινδυνεύει από την ελευθερία στη διακίνηση των πληροφοριών και από τους ενημερωμένους πολίτες αλλά από την ανεξέλεγκτη φημολογία και τη διακίνηση πληροφορίας που δεν υπόκειται σε κανένα νόμο του κράτους και σε κανένα κώδικα δεοντολογίας…».
Η επιχειρηματολογία του ΣΕΔΕΑ εμπλουτίζεται στη συνέχεια και με άλλα επιχειρήματα, όμως υπάρχει μια πτυχή την οποία δεν καλύπτει. Τις συνέπειες τις οποίες έχει η απαγόρευση στην οικονομική χρήση αυτής της πολύτιμης πληροφορίας. Από τη στιγμή που πραγματοποιούνται προεκλογικές δημοσκοπήσεις, οι οποίες όμως δεν ανακοινώνονται δημοσίως, αυτοί που κατέχουν τις σχετικές πληροφορίες έχουν αυτό που ονομάζουμε εσωτερική πληροφόρηση. Η εσωτερική αυτή πληροφόρηση μπορεί να επηρεάσει την πορεία μετοχών ή τη λήψη άλλων επιχειρηματικών αποφάσεων (στην πιο αθώα μορφή της μπορεί για παράδειγμα να αφορά εταιρίες που θα έχουν πολύ διαφορετική πορεία, εξ αιτίας διαφορών στα προγράμματα των κομμάτων, ανάλογα με το ποιος θα κερδίσει τις εκλογές - π.χ. διαφορές μεταξύ κομμάτων που δίνουν μεγάλη έμφαση στην πράσινη ανάπτυξη και άλλων που δεν υιοθετούν αυτή την πολιτική άποψη) και να έχει σημαντικές οικονομικές συνέπειες. Τόσο ώστε να μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο συναλλαγών, τόσο πολιτικών όσο και οικονομικών, στη διάρκεια των ημερών ισχύος της απαγόρευσης.
Ο πιο σημαντικός κίνδυνος πάντως, που επισημαίνεται εμμέσως από τον ΣΕΔΕΑ, είναι ότι η απαγόρευση συνεπάγεται τον κίνδυνο παραπληροφόρησης της κοινής γνώμης για τις δημοσκοπήσεις που συνεχίζουν να πραγματοποιούνται (κυρίως από τα κόμματα), στη διάρκεια του εκλογικού αγώνα. Τα στοιχήματα μεταξύ των αρμοδίων επικεφαλής του πολιτικού σχεδιασμού των μεγάλων κομμάτων, τα υπονοούμενα των μεγαλοπαρουσιαστών των τηλεοπτικών σταθμών, τα παραπολιτικά στις εφημερίδες, είναι τρόποι με τους οποίους γίνεται η διαχείριση αυτής της πληροφορίας. Τρόποι που από τη φύση τους ούτε μπορεί να απαγορευτούν, ούτε και να αποτελέσουν πραγματική πληροφόρηση, μια που όλοι όσοι έχουν τη σχετική πληροφορία και είναι νομικά υποχρεωμένοι να αναφέρονται μόνο εμμέσως σ’ αυτή, συμπεριφέρονται σαν να διακινούν φήμες.
Ο ΣΕΔΕΑ βέβαια στην ανακοίνωσή του δεν αναφέρεται στην κριτική που θα έπρεπε να γίνει και για τον ίδιο τον κλάδο και τον τρόπο με τον οποίο έχουν χρησιμοποιηθεί τα τελευταία χρόνια κάποιες δημοσκοπήσεις, ως εργαλείο όχι αντικειμενικής πληροφόρησης αλλά πολιτικού επηρεασμού της κοινής γνώμης. Γιατί είναι γνωστό ότι σε πολλές περιπτώσεις στα τελευταία χρόνια χρησιμοποιήθηκαν ερωτήσεις με κύριο στόχο τον επηρεασμό της κοινής γνώμης (είτε αναδεικνύοντας επικοινωνιακά συγκεκριμένα θέματα, είτε κατευθύνοντας τους ερωτώμενους - το λεγόμενο επιστημονικά πρόβλημα της μεροληψίας του ερωτηματολογίου), όπως είναι κοινή και η διαπίστωση ότι πολλές φορές οι απαντήσεις στα ερωτηματολόγια δίδονται επιλεκτικά στη δημοσιότητα, ανάλογα με τις πολιτικές προτεραιότητες εκείνου που έχει παραγγείλει τη συγκεκριμένη έρευνα.
Αυτές οι πρακτικές, οι οποίες όλοι γνωρίζουμε ότι είναι υπαρκτές, έχουν βέβαια τη σημασία τους και στην περίοδο που δεν υπάρχουν εκλογές, διαδραματίζουν όμως αποφασιστικό ρόλο στην προεκλογική περίοδο, οπότε μπορεί -σε εκλογές με μικρή διαφορά-, ακόμα και να καθορίσουν τις πολιτικές εξελίξεις.
Είναι λοιπόν ενδεχομένως προς το συμφέρον του κλάδου να επανέλθει με προτάσεις που να θέτουν ένα αυστηρότερο προεκλογικό πλαίσιο, στη βάση πάντα του κώδικα της ESOMAR, με το οποίο να περιορίζονται αυτές οι πρακτικές. Για παράδειγμα να προταθεί ως εναλλακτική λύση, σε σχέση με την απαγόρευση, να επιτρέπονται στη διάρκεια της στενής εκλογικής περιόδου συγκεκριμένες ερωτήσεις –με βάση κοινά αναγνωρισμένες διεθνείς πρακτικές- οι οποίες και μόνο να μπορούν να δημοσιοποιηθούν. Μια τέτοια λύση δεν θα προκαλούσε πολλά από τα προβλήματα της απόλυτης απαγόρευσης, ενώ θα περιόριζε υπαρκτές αδυναμίες που προκύπτουν από τον τρόπο που χρησιμοποιήθηκαν κάποιες πολιτικές έρευνες τα τελευταία κυρίως χρόνια.