Tarkovsky Andrey

Αντρέι Ταρκόφσκι-1932-1986

Ο Αντρέϊ Αρσένιτς Ταρκόφσκι γεννήθηκε το 1932 και σπούδασε στο Κρατικό Ινστιτούτο Κινηματογραφίας της Μόσχας. Μελετώντας στοχαστικά τις 24 κινηματογραφικές του ταινίες και την πνευματική του αυτοβιογραφία, μπορούμε να συνάγουμε έγκυρα συμπεράσματα για το βαθιά φιλοσοφικό και μεταφυσικό του έργο. Μπορεί να χαρακτηριστεί ως μεταφυσικός στοχαστής και άνθρωπος της εποχής του. Αποτελεί γεγονός το ότι δεν προσκολλήθηκε μόνο στον κινηματογράφο, την τέχνη στην οποία αφιερώθηκε, αλλά σε όλη του τη ζωή αναζητούσε το αληθινό νόημα της ύπαρξης του ανθρώπου και τον τελικό του σκοπό.

Ο Ταρκόφσκι υπήρξε ένας κινηματογραφιστής εσωτεριστής. Είχε μέσα του την πίστη ότι σκοπός κάθε τέχνης είναι να εξηγήσει στον ίδιο τον καλλιτέχνη και στους γύρω του για ποιο λόγο εμφανίστηκαν σε αυτόν τον πλανήτη. Δηλώνει λοιπόν ότι ο αναμφισβήτητα λειτουργικός ρόλος της Τέχνης έγκειται στη μετάδοση της γνώσης, μιας γνώσης που εκφράζεται σαν σοκ και οδηγεί τον άνθρωπο στην τραγική κάθαρση (αριστοτελική κάθαρση).

Οι Τέχνες όπως και οι Επιστήμες αποτελούν το μέσο για να αφομοιώνουμε τον κόσμο και τον άνθρωπο. Από τη στιγμή που η Εύα έφαγε τον καρπό του δέντρου της γνώσης, η ανθρωπότητα καταδικάστηκε να παλεύει ασταμάτητα για την αλήθεια. Έτσι ο άνθρωπος έφτασε στη γη με σκοπό να μάθει γιατί γεννήθηκε. Αυτή η πορεία ονομάστηκε εξέλιξη και τη συνοδεύει πάντοτε η οδυνηρή διαδικασία της αυτογνωσίας.

Η καλλιτεχνική ανακάλυψη παρουσιάζεται κάθε φορά σαν μοναδική εικόνα του κόσμου, σαν ιερογλυφικό της απόλυτης αλήθειας. Εμφανίζεται σαν αποκάλυψη, δηλαδή σαν παράφορη επιθυμία να γνωρίσουμε διαισθητικά όλους τους νόμους του κόσμου- την ομορφιά και την ασχήμια, τη συμπόνια και τη σκληρότητα. Όλα αυτά ο καλλιτέχνης, αυτός ο sui generis ιχνευτής του απολύτου, τα εκφράζει δημιουργώντας την εικόνα. Η εικόνα προσφέρει μια γνώση του απείρου: το άπειρο μέσα στο πεπερασμένο, το πνεύμα στην ύλη, το απεριόριστο με συγκεκριμένη μορφή.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Τέχνη είναι σύμβολο του σύμπαντος. Αυτό αιτιολογείται από τη σχέση της με την απόλυτη πνευματική αλήθεια που μας κρύβουν οι θετικιστικές και πρακτικές ενέργειές μας. Ο αυθεντικός κινηματογράφος, όπως και η αληθινή Τέχνη, γεννιέται και στεριώνει εκεί οπού υπάρχει διαχρονική και ακόρεστη δίψα για το ιδεώδες. Όταν αναφερόμαστε στην επιθυμία για το Ιδεώδες (το ωραίο), δε σημαίνει και ότι η καλλιτεχνική εικόνα πρέπει να είναι μακριά από την πεζή και σκληρή πραγματικότητα των καιρών μας. Αντιθέτως, η εικόνα είναι πάντοτε μετωνυμία, όπου το ένα υποκαθιστά το άλλο. Βλέπουμε λοιπόν ότι ο δημιουργός, θέλοντας να μιλήσει για κάτι ζωντανό, χρησιμοποιεί κάτι νεκρό, θέλοντας να μιλήσει για το άπειρο, δείχνει το πεπερασμένο. Ασχήμια και ομορφιά περιέχουν η μια την άλλη. Αυτό το παράδοξο που διαποτίζει τη ζωή δημιουργεί στην Τέχνη την πληρότητα, όπου ένταση και αρμονία γίνονται ένα.

Αν θέλουμε να μιλήσουμε για τη μείζονα λειτουργία της Τέχνης, τότε θα εστιάσουμε την προσοχή μας στην επικοινωνία, εφόσον η αλληλοκατανόηση είναι μια δύναμη που ενώνει τους ανθρώπους και το πνεύμα της επικοινωνίας είναι μια από τις σπουδαιότερες πλευρές της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Είναι δηλαδή η γλώσσα με την οποία οι άνθρωποι προσπαθούν να επικοινωνήσουν μεταδίδοντας πληροφορίες για τον εαυτό τους, κάτι που σχετίζεται με την ιδέα της αγάπης, που το νόημά της έγκειται στο νόημα της θυσίας.

Ευαίσθητος και ευάλωτος στην Τέχνη είναι μόνο ο πρόθυμος και ικανός να εμπιστευτεί τον καλλιτέχνη, να πιστέψει σε αυτόν. Στην περίπτωση κάποιου ατόμου πνευματικά δεκτικού, μπορούμε κάλλιστα να μιλήσουμε για αναλογία ανάμεσα στις εντυπώσεις που προκαλεί ένα έργο τέχνης και σε μια καθαρά θρησκευτική εμπειρία.

Οι κινηματογραφικές του ταινίες:

1)Δεν έχει άδεια απόψε 1960
2)Το βιολί και το κομπρεσέρ
3)Τα παιδικά χρόνια του Ιβάν
4)Αντρέι Ρούμπλιοφ
5)Σολάρις
6)Καθρέφτης
7)Στάλκερ
8)Νοσταλγία
9)Θυσία

Μια ταινία που θα ενδιέφερε αναμφισβήτητα κάθε αναζητητή της αλήθειας είναι η Θυσία. Στο έργο αυτό ανακαλύπτουμε διδασκαλίες και ορισμούς που αφορούν τον κύκλο της ζωής και του θανάτου, τη θεωρία της αιώνιας επιστροφής, την έννοια της τελετουργίας κτλ. Μιλώντας για τη μετενσάρκωση, εξηγεί με λόγια απλά ότι ο άνθρωπος γεννιέται, ζει, πεθαίνει και στη συνέχεια γεννιέται ξανά χωρίς να θυμάται τίποτα. Κι όλα αρχίζουν πάλι από την αρχή. Λέει στον άνθρωπο να μη φοβάται το θάνατο, γιατί στην πραγματικότητα δεν υπάρχει και στην ουσία ωθεί τον άνθρωπο να κάνει πράγματα που βλάπτουν την αληθινή του ζωή. Ο πρωταγωνιστής της ταινίας λέει ότι πάντα ένοιωθε ότι η ζωή που είχε κάνει ως τότε δεν ήταν αληθινή ζωή, αλλά αναμονή για αυτήν.Μια μακριά αναμονή για κάτι σημαντικό.

Ακόμη ένα θέμα που πραγματεύεται στην ίδια ταινία, είναι η κακοποίηση της φύσης από τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος πάντα αμυνόταν ενάντια στους συνανθρώπους του και τη φύση. Βίαζε τη φύση. Ό,τι δεν έχει φυσικότητα είναι φρικαλέο. Το αποτέλεσμα αυτού είναι ένας πολιτισμός ισχύος, φόβου και εξάρτησης. Η τεχνική πρόοδος εξασφάλισε μόνο την άνεση και μας έδωσε τα όργανα της βίας για να κρατάμε την εξουσία. Εμείς είμαστε σαν άγριοι, αφού χρησιμοποιούμε το μικροσκόπιο σαν ρόπαλο. Αλλά αυτό μάλλον είναι λάθος, διότι οι άγριοι είναι πιο πνευματικοί από εμάς, ενώ εμείς κάθε καλό επίτευγμα το θέτουμε στην υπηρεσία του κακού.

Μέσα απο αυτή την ταινία μπορούμε να δούμε την επαναστατικότητα καθώς και την ορμητικότητα του μεγάλου σκηνοθέτη. Ακούμε την κραυγή του να ηχεί δυναμικά προσπαθώντας να σπάσει τα πνευματικά δεσμά του μέσου ανθρώπου, που τον έχουν καταστήσει νοητικά κωφό. Μια αντιπροσωπευτική φράση της πρόθεσής του αυτής είναι «Πάντα στη ζωή μου πολεμούσα , προέβαλα αντίσταση. Κάποιος ας σταματήσει τα λόγια και ας αρχίσει να κάνει κάτι!!!. Έλεγα μην υποχωρείς σε τίποτα, μη συμβιβάζεσαι με τίποτα, αλλιώς θα πεθάνεις. Η τάξη και η οργάνωση είναι το όπλο έναντι στο χάος».

Είναι απίστευτο πώς ο Ταρκόφσκι μπόρεσε να κάνει ένα έργο με τόσο φιλοσοφικό βάθος, χρησιμοποιώντας καθαρά κινηματογραφικά μέσα. Το κοινό, συνηθισμένο σε ταινίες με υπόθεση, δράση, χαρακτήρες και το απαραίτητο 'happy end', αναζητά αυτά τα οικεία στοιχεία στην ταινία του Ταρκόφσκι, και συχνότατα φεύγει απογοητευμένο. Η ταινία αναφέρεται σε έναν άνθρωπο όχι συγκεκριμένο, αλλά σε σένα, στον πατέρα σου, στον παππού σου, σε κάποιον που θα ζει ύστερα από εσένα και θα εξακολουθεί να είσαι εσύ. Σε έναν άνθρωπο που ζει στη γη, αποτελεί κομμάτι της, και η γη αποτελεί κομμάτι του εαυτού του. Δες την ταινία όπως κοιτάει κανείς τα αστέρια ή τη θάλασσα, όπως θαυμάζει ένα τοπίο. ΔΕ ΘΑ ΒΡΕΙΣ ΕΔΩ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΛΟΓΙΚΗ, γιατί η λογική αυτή δεν μπορεί να εξηγήσει τι είναι ο άνθρωπος και ποιο είναι το νόημα της ζωής.

Ακριβής καταγραφή της στρατιωτικής ζωής του ήρωα. Ο θάνατος συγκεντρώνει όλο το περιεχόμενο της ζωής του Ιβάν. Με αυτό το αιφνιδιαστικό γεγονός συνειδητοποιεί κανείς με ένταση την τερατωδία του πολέμου. Υλικό της αφήγησης δεν είναι οι συγκρούσεις και οι ηρωισμοί στο μέτωπο του πολέμου, παρά το διάλειμμα μεταξύ δύο αποστολών, που ο συγγραφέας το έχει φορτίσει με μια ανησυχητική ένταση. Αυτός ο ανορθόδοξος τρόπος περιγραφής, άνοιγε προοπτικές για την ανάπτυξη ενός νέου τρόπου της αληθινής ατμόσφαιρας του πολέμου, της νευρικής υπερέντασης.

Το αποτέλεσμα κάθε ποιητικής προσπάθειας είναι τόσο μακριά από το δημιουργό του, ώστε δύσκολα το θεωρούμε ανθρώπινη δημιουργία. Για τον ηθοποιό συμβαίνει το αντίθετο. Αυτός είναι ο ίδιος, η δική του δημιουργία.

Είναι γνωστό ότι ο Ταρκόφσκι δίχασε με τα μηνύματα που μετέδιδε μέσα από τα έργα του. Και αυτό διότι απευθυνόταν σε ένα κοινό βασανισμένο από τη σκληρότητα και την προπαγάνδα των διαφόρων καθεστώτων. Μια ομάδα ανθρώπων αναγνώρισε στις ταινίες του τα παιδικά τους χρόνια. Άλλοι βρήκαν απαντήσεις στα μύχια εσωτερικά και μεταφυσικά ερωτήματα που σχετίζονται με την ελευθερία του ανθρώπου, την ύπαρξη του θεού και την αθανασία της ψυχής, και άλλοι ανακάλυψαν την κρυμμένη τους θρησκευτικότητα. Υπήρξε βέβαια και η μερίδα των ανθρώπων που απέρριψαν τον Ταρκόφσκι, είτε γιατί δεν τον κατανόησαν είτε γιατί ήταν πολέμιοι της Τέχνης που υπηρετεί την αλήθεια. Τέλος, ο σύγχρονος μελετητής τον κατατάσσει στην κατηγορία των καλλιτεχνών που έκαναν Τέχνη για να αφυπνίσουν τις ανθρώπινες συνειδήσεις, Τέχνη για την κοινωνία δηλαδή και όχι Τέχνη για την Τέχνη.